Dlaczego utrzymanie sprawności poznawczej jest ważne?
Ważne jest, aby utrzymać zdrowie poznawcze poprzez regularne wyzwania umysłowe, ponieważ zdolności poznawcze są związane ze zdolnością do wykonywania zarówno złożonych, jak i podstawowych czynności życia codziennego.
Spadek zdolności poznawczych zaburza podstawowe umiejętności, takie jak kąpiel, ubieranie się czy korzystanie z telefonu. Zdrowie poznawcze jest jeszcze ważniejsze w przypadku złożonych lub „instrumentalnych” czynności życia codziennego, takich jak przyjmowanie leków i zarządzanie finansami (Triebel i in., 2009).
Zdrowie poznawcze w starszym wieku
Teoria „używaj albo strać” zdrowia poznawczego głosi, że mózg jest jak mięsień, którego siła poznawcza wzrasta wraz z użytkowaniem, a spada, gdy jest bezczynny.
Istnieje wiele dowodów potwierdzających tę teorię, na przykład w znanym „badaniu zakonnic” (Wilson i in., 2002).
W badaniu tym wzięło udział 678 katolickich zakonnic, które były badane pod względem poznawczym w regularnych odstępach czasu od 75 roku życia. Badanie obejmowało również pośmiertną analizę tkanki mózgowej, w szczególności w celu wykrycia obecności jakichkolwiek zmian związanych z chorobą Alzheimera.
Głównym wnioskiem z tego badania jest to, że regularne zaangażowanie w wymagające poznawczo czynności, takie jak czytanie, pisanie oraz zapamiętywanie reguł i rytuałów, pomogło zachować zdolności poznawcze tych zakonnic w późniejszym życiu, pomimo obecności zmian związanych z chorobą Alzheimera.
Sugeruje to dodatkowy powód, aby zachować zdrowie poznawcze: robienie tego może być neuroprotekcyjne.
Regularna, pełna wyzwań aktywność poznawcza może być uważana za neuroprotekcyjną, ponieważ wytwarza zwiększone połączenia między neuronami w mózgu, co może pomóc zrekompensować zbliżającą się chorobę Alzheimera lub inne niedomagania związane z wiekiem (Wilson i in., 2002).
Kiedy tworzymy nowe połączenia między komórkami nerwowymi w mózgu – zjawisko znane jako neuroplastyczność – sprawiamy, że te obszary mózgu są bardziej zdolne do wykonywania różnych czynności i bardziej odporne na choroby (Hill, Kolanowski, & Gill, 2011).
Pozytywne emocje a zdrowie poznawcze
Fascynujące badanie uzupełniające, w którym wykorzystano dane z pierwotnego badania nad zakonnicami, dotyczyło emocjonalnej zawartości wczesnych esejów autobiograficznych zakonnic. Badanie to wykazało, że pozytywne treści emocjonalne wyrażone we wczesnych esejach zakonnic były skorelowane z długowiecznością aż do sześciu dekad później (Danner, Snowdon, & Friesen, 2001).
To ostatnie odkrycie sugeruje, że pozytywne emocje mogą być również neuroprotekcyjne, przyczyniając się do zdrowia mózgu i długowieczności.
Pojawienie się neuropsychologii pozytywnej
Testy neuropsychologiczne mogą dostarczyć jasnego i szczegółowego profilu mocnych i słabych stron poznawczych danej osoby.
Podobnie jak w innych dziedzinach psychologii klinicznej, wcześnie kładziono nacisk na deficyty i trudności poznawcze wykazane w testach neuropsychologicznych.
Jednak wraz z pojawieniem się psychologii pozytywnej i jej naciskiem na rozpoznawanie i rozwijanie mocnych stron jednostki, również neuropsychologia zwróciła się w kierunku zapewnienia, że mocne strony są podkreślane i kultywowane.
Ten trend w kierunku „pozytywnej neuropsychologii” został zapoczątkowany przez klinicystów takich jak J. J. Randolph (2013), który napisał wiele na ten temat.
W tym modelu oceny neuropsychologicznej podkreśla się wzorzec mocnych stron poznawczych badanego, zwłaszcza gdy można je wykorzystać do skompensowania stwierdzonych deficytów. Na przykład, jeśli osoba ma relatywnie silną stronę w uczeniu się wzrokowo-przestrzennym w stosunku do werbalnego, można zasugerować, aby gesty, diagramy i inne narzędzia wizualne były wykorzystywane do wspierania uczenia się werbalnego na takich zajęciach jak historia czy nauka o społeczeństwie.
